Zo beschermen we ons op de werkvloer

DEEL 1: Bülent Alpaslan

1. Wat doet een projectmanager in de bouw precies en waarom koos je voor dit beroep?
Bülent Alpaslan: “Ik ben het aanspreekpunt van ons bedrijf op de bouwputten waar onze mensen werken. Prachtwerk, ontstaan vanuit passie. Ik loop al 29 jaar mee in deze wereld. De laatste tien jaar in deze rol. Hoe moeilijker de opdracht, des te groter de glimlach op mijn gezicht. Ik hou van mijn werk. Dat hoor ik thuis vaak ook, haha.”

2. Welke gevaren en stoffen brengen volgens jou het meeste risico met zich mee in de bouw? 
“Heb je even? De bouwwereld behoort tot één van de gevaarlijkste sectoren in Nederland. Het is fysiek zwaar, onder moeilijke omstandigheden, met veel val-, struikel- en hoogtegevaar en meer dan genoeg gevaarlijke stoffen in de buurt: allerlei gassen, andere chemische troep en heel veel zwevende stofdeeltjes zoals fijnstof, kwartsstof en houtstof. Veel is gelukkig al geregeld via de Arbowetgeving. Loodvrije menie in plaats van loodmenie en verf op waterbasis in plaats van synthetische verf. En vegen mag alleen nog als je eerst de omgeving vochtig maakt. Maar het grootste gevaar van de bouw? Negen op de tien mensen hebben geen benul van de gevaren. Ook door bezuinigingen. Maar als we iets niet kunnen terugbetalen, dan is het wel een mensenleven.”

3. Wat vind je zo interessant aan het werken met gevaarlijke stoffen?
“Ik doorzie snel gevaar en dat is belangrijk in ons vak. Vaak ontstaan gevaarlijke situaties als gevolg van ‘effe dit’ en ‘effe dat’. Dat is onze grootste valkuil in de bouwwereld. Het moet allemaal snel, sneller, snelst. De druk is enorm. In dit soort situaties liggen al gauw gevaren op de loer. Even snel een gaatje boren zonder stofafzuiging? Dat kan al gevaarlijk zijn, want door de inademing van kwartstof word je niet gezond oud. Het is mijn taak om de mensen op de werkvloer van dit soort risico’s bewust te maken.”

4. Wat is volgens jou het belangrijkste aspect qua inrichting van een veilige werkplek op een bouwplaats?
“Een lege en schone werkvloer. Ik kom vaak allerlei soorten troep tegen: stukjes kabel, buis of draad. Bloedlink. Struikelen is in dit vak not done. Verder hoop je dat iedereen zijn of haar persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) op orde heeft: goede werkschoenen, een helm en waar nodig handschoenen, een veiligheidsbril en natuurlijk gehoorbescherming. Negen op de tien bouwvakkers zijn slechthorend. Dat is te voorkomen met een setje op maat gemaakte gehoorbeschermers voor nog geen acht tientjes. Je moet een heel leven door met je gehoor…”

5. Met welke gevaarlijke stoffen moeten we rekening houden in de toekomst, als we steeds meer bewegen richting een circulaire economie?
“Dat wil ik ook weleens weten. Natuurlijk, producten die een tweede of derde leven krijgen, juich ik alleen maar toe. Zo mocht ik vorig jaar een chemische container plaatsen op een bouwplaats en die is zeker drie keer geleegd. Maar bij veel bouwplaatsen ligt het chemisch afval gewoon tussen de rest van het vuil. Hoe circulair zijn we dan eigenlijk met z’n allen? Wat zijn de regels? En welke stoffen komen er vrij bij ontmanteling? Innovatie is prachtig, maar het heeft ook een andere kant: de gevaren zijn nog onbekend.”

6. Wat kunnen werkgevers en werknemers zelf doen om gevaren op de werkvloer te minimaliseren?
“Voorop staat dat werknemers verplicht zijn om zelf aan de bel te trekken als er iets niet klopt. Heel veel werknemers worden -hoe stoer ze vaak ook zijn- hele kleine mannetjes voor hun directie en maken dan geen melding. Fout. Ook als het niet je eigen bouwplaats is, moet je het melden. En werkgevers moeten dit soort meldingen vooral serieus nemen. Want je doet het ook voor hun veiligheid en dat van hun mensen. Gelukkig word ik gesteund door mijn directie, maar dat heeft niet iedereen."

7. Hoe ziet de werkvloer er in de bouwsector over twintig jaar uit?
“Vooral schoner, helemaal stofvrij. Ook omdat er dan veel minder mensen op de werkvloer zijn, ben ik bang. De vergrijzing binnen onze branche is gigantisch. Ik zie ook steeds meer jongens uit de Balkan in de bouw. Prima gasten. En gedisciplineerd. En ik hoop op meer vrouwen. Je merkt het direct als er ergens een vrouw in een team zit. Veel minder problemen en stoer-doenerij dan met alleen maar mannen. En dus veiliger.”

DEEL 2: Jolanda Willems

1. Wat doet een toxicoloog en waarom koos je voor dit beroep?
Jolanda Willems: “Als toxicoloog bestudeer je de effecten van chemische stoffen op de gezondheid van mens en dier, maar ook op het milieu. Ik vind het bijzonder om complexe wetenschappelijke theorieën zo te vertalen dat er echt iets mee gedaan wordt. Nog altijd overlijden veel te veel mensen onnodig door gevaarlijke stoffen.”

2. Welke stoffen brengen het meeste risico met zich mee op de werkvloer?
“Vooral kankerverwekkende stoffen en stoffen die effect hebben op de luchtwegen, zoals chroom-6 en kwartsstof. Dit laatste komt vooral vrij bij machinaal bewerken van steen, beton of cement. Kwartsstof vormt na asbest één van de grootste gezondheidsrisico’s voor medewerkers in de bouw. Andere risicovolle stoffen zijn die stoffen die een allergische reactie van luchtwegen kunnen veroorzaken, zoals isocyanaten.”

3. Wat raakt je in je werk met gevaarlijke stoffen?
“Het leed dat deze stoffen veroorzaken. Zo neem ik deel aan een collegetour over beroepsziekten voor mbo-studenten, samen met twee mannen uit de praktijk. De ene man heeft een longziekte die hij opliep bij laswerkzaamheden voor een bedrijf waar hij slechts zeven jaar werkte. En de andere man werkte met een product waarvan ze de risico’s toen niet kenden. Beiden zijn afgekeurd en zwaar gehandicapt. De eerste man - een veertiger en vader van jonge kinderen - moet, na deelname aan de collegetour, de hele dag bijkomen. En de andere man ademt dagelijks, zoals hij dat zelf noemt, ‘door een rietje’. Die verhalen raken me.”

4. Wat is het belangrijkste aspect bij de inrichting van een veilige werkplek?
“Maak een goede analyse van de risico’s die je kunt lopen met gevaarlijke stoffen in je werk. Dit begint bij het lezen van het etiket op de verpakking van stoffen waarmee je werkt. Hierop staat het gevaar van de stoffen beschreven. Volg daarnaast de veiligheidsregels goed op. Een ongeluk zit namelijk in een klein hoekje. Je werkgever is ook verplicht vanuit de Arbowetgeving om risico’s van gevaarlijke stoffen in kaart te (laten) brengen. Hij kan hierbij gebruik maken van een arbeidshygiënist/toxicoloog.”  

5. Met welke gevaarlijke stoffen moeten we rekening houden in de toekomst, als we steeds meer bewegen naar een circulaire economie?
“Bij het recyclen van materialen kunnen tijdens dit proces gevaarlijke stoffen vrijkomen. Nu er steeds meer recycling plaatsvindt zien we ook andere risico’s opkomen. Denk hierbij aan het risico op blootstelling aan metalen zoals lood (loodvergiftiging) bij het recyclen van batterijen. Een ander voorbeeld is de blootstelling aan endotoxine dat een effect kan hebben op de longfunctie. Endotoxine is een stof die vrijkomt bij het afsterven van bepaalde bacteriën. Bij het recyclen van (riool)slib kunnen deze vrijkomen.”

6. Wat kunnen werkgevers en werknemers zelf doen om gevaren te minimaliseren?   
“Hoewel er al veel goede zaken zijn geregeld via de Arbowetgeving, blijft het werken met gevaarlijke stoffen ingewikkeld. Er bestaan meer dan 300.000 stoffen. Mijn advies aan werkgevers: (laat) een goede risico-inventarisatie -en evaluatie uitvoeren en besteed hierin voldoende aandacht aan gevaarlijke stoffen. Maak hierbij optimaal gebruik van kennis en kunde die al aanwezig is bij bijvoorbeeld een arbeidshygiënist/toxicoloog. Dit kan echt het verschil maken en zoveel leed voorkomen. In cijfers? Door gevaarlijke stoffen op het werk overlijden naar schatting meer dan 3.000 mensen per jaar.”

7. Hoe ziet de werkvloer er over twintig jaar uit?
“Toxicologie is van alle tijden. Wel hoop ik dat we als specialisten alleen nog preventief worden ingezet. Het zou toch eeuwig zonde zijn als we met al onze kennis medewerkers niet of onvoldoende kunnen beschermen?”