Met haar vijftien jaar ervaring als dermatoloog heeft Annigje Jensema haar vak zien veranderen, maar ook haar patiënten. “De bewustwording voor huidkanker is vergroot door allerlei campagnes. Het publiek weet meer, maar ik zie nog genoeg voorbeelden van dingen die we niet weten. Ook bij mensen die vaak in de volle zon staan te werken.”
Wat zijn de basisregels?
“Laten we beginnen bij de zon. Er bestaan eigenlijk twee soorten UV-stralingen: UVA en UVB. UVA-straling hangt altijd in de lucht, ook als je de zon niet ziet. UVA-straling gaat zelfs dwars door wolken heen en zorgt voor huidveroudering zoals rimpels en pigmentvlekken. Op de lange termijn kun je daar huidkanker van krijgen. Toch, de meeste zonschade loop je op door blootstelling aan UVB-straling. De gevolgen herkennen we zo: roodverbrande plekken, zwelling of zelfs blaren. Deze verbranding brengt grote schade aan de huidcellen. Die ontsporen en daar kun je uiteindelijk huidkanker van krijgen.”
Nooit meer in de zon?
“Nou, een beetje zon is natuurlijk wel goed. Vitamine D hebben we allemaal nodig. Zonnestralen worden schadelijk door piekbelastingen zoals tijdens de wintersport of als je ligt te bakken aan de middellandse zee. Als je huid dat niet is gewend, loop je grote kans op schade. Lees: huidkanker.”
Als je altijd buiten werkt, raak je toch gewend aan zonnestralen?
“Je verbrandt vaak minder snel omdat je huid dikker is. En bruiner. Ook als je van nature een donkerde huid hebt, ben je weerbaarder tegen de zon. Met een echt blank huidtype loop je het grootste gevaar. Maar let op: ook met een donkere huid loopt je huid zonschade op. Chronische zonbelasting is echt voor helemaal niemand goed.”
En het beeld van die bruinverbrande boeren in korte broek en met ontbloot bovenlichaam aan de slag op hun land?
“Ik vraag me af hoe gezond dat nog is. Mijn collega’s in Beverwijk en Hoorn zien heel veel huidkanker voorbijkomen in hun praktijk en niet zelden zijn dat boeren die nooit smeren. ‘Zo’n gedoe’, hoor je ze dan zeggen. Tot ze de cijfers horen: gemiddeld krijgt 1 op de 5 mensen last van huidkanker. Als je een keer huidkanker hebt gehad, loop je 40 % kans om binnen 5 jaar nogmaals kanker te krijgen.”
Wat doet zonnebrandcrème?
“Veel. Het verschilt wel hoe je het gebruikt. De een smeert dik en de ander dun. Een ding is zeker: je krijgt geen kanker van zonnebrandcrème, zoals ik weleens hoor. Wel kan er soms irritatie ontstaan zoals rode jeukende bultjes, maar dat is dan het gevolg van zekere bestanddelen van de crème zoals een bepaald parfum.”
Hoe kan je jezelf beschermen als je buiten werkt?
“Regelmatig smeren, tenminste drie keer per dag. En draag een pet, lange mouwen - of een UV-shirt. Of zoals de Nederlandse slogan van KWF zegt: ‘smeren, kleren, weren’. En blijf zo veel mogelijk uit de zon op tijden dat de straling het felste is en dat is in Nederland tussen 12 en 15 uur ‘s middags.”
Wat moet je doen als je toch verbrandt?
“Meestal merk je dat pas een paar uur later: je ziet een rode huid, een zwelling of zelfs blaren. Koel dan met lauwwarm water gedurende 10- 15 minuten. Prik je blaren niet door. Neem desnoods paracetamol tegen de pijn. Drink veel water. En raadpleeg - bij een echt heftige verbranding – je huisarts voor bijvoorbeeld een herstellende crème. Zie de verbranding maar als een soort vergiftiging van je huid waardoor er een ontstekingsreactie ontstaat.”
Welke beschermingsfactor kun je het beste gebruiken?
“Er bestaan heel veel factoren: van factor 4 tot en met factor 50. Factor 4 beschermt je huid voor 75%. Factor 10 beschermt 90%. Factor 20 beschermt 95%. En factor 50 beschermt 98%. Kortom: als je met factor 20 of hoger smeert dan zit je goed.”
Kortom, wees alert op je huid.
“Precies. De huid is het grootste orgaan dat we hebben op ons lichaam. Het laat zien wat er scheelt. Wat dat betreft is huid de spiegel van onze ziel.”
Barometer
Wanneer hoef je je minder zorgen te maken over huidkanker?
“Als je gemakkelijk bruin wordt, je niet snel verbrandt, je amper moedervlekken hebt, er geen huidkanker voorkomt in je familie en je hebt geen buitenberoep. Dan hoef je je weinig zorgen te maken. Wel altijd goed blijven smeren.”
En wanneer moet je waakzaam zijn?
“Ik zou wel even naar de dokter gaan als je gevoelige, ruwe plekjes opmerkt. Vooral in je gezicht, hals, nek, op je hoofdhuid of handen. Van die plekjes die snel bloeden en maar moeizaam genezen. Al was het maar om eventuele ongerustheid weg te nemen.”
Wanneer loop je serieuze risico op huidkanker?
“Als je voldoet aan een aantal omstandigheden: er komt huidkanker voor in je familie, je verbrandt snel, je hebt veel moedervlekken op je lichaam, je werkt of sport veel buiten en je ligt vaak onder de zonnebank of in de zomer op het strand. Dan zou ik zeker even langsgaan bij je huisarts. Baat het niet, schaadt het niet.”
